1-dekabr — Pútkil dúnya júzi spidke qarsı gúresiw kúni
1-dekabr dástúriy túrde “Pútkil dúnya júzi OITSqa qarsı gúresiw kúni” retinde belgilenedi. OIV infekciyası házirgi kúnniń global máselelerinen biri esaplanadi. Kesellik epidemiyası baslanǵannan berli dúnyada 75 millionnan artıq adam bul infeksiya menen kesellengen. Sol sebepli OIV hám AIJSǵa qarsı dúnya júzi awızbirshilikte gúresip kelmekte. Infeksiyanı 75 % artıq jaǵdaylarda 25-49 jaslı kisiler ortasında ushraspaqta. Kesellik profilaktikası hám oǵan qarsı gúresiw ilajların joybarlaw hám de ámelge asırıwda onıń juǵıw faktorların anıqlaw áhmiyetli.
Sońǵı jıllarda jer júzinde AIJS nıń jınıslıq jol menen juǵıw dárejesi artıp barmaqta. Bul jaǵday mámleketimizde de baqlanıp, 2021-jıldıń 10 ayı dawamında dizimge alınǵan nawqaslardıń 74 % kesellikti usı jol menen juqtırıp alǵanlıǵı gúman etilgen. Mámleketimizde OITSqa qarsı gúres sisteması tárepinen keyingi jıllarda barlıq baǵdarlarında sezilerli nátiyjelerge eriwilip atır. 2019 -2020 -jıllarda Respublikamizning 2 iri qalası — Tashkent hám Samarqand OIV infekciyası tarqalıwına qarsı gúresiw hám xalıq salamatlıǵın jaqsılaw tuwrısındaǵı “Parij deklaratsiyasi” dep atalatuǵın pútkil dúnya júzlik háreketke qosıldı.
OIV anıqlanǵan shaxslardı emlewdiń dúnyada tán alınǵan usılı — retrovirusqa qarsı emlew bolıp, mámleketimizde nawqaslardıń 75% ten aslamı bul emlew usılı menen qamtıp alınǵan. JSSTnıń “OIV anıqlanıwı menen emlewdi baslaw zárúr” degen usınısları tiykarında búgingi kúnde normativ hújjetlerge ózgerisler kiritilmekte. Bıyılǵı jılda watanımızǵa qaytqan 158 mıń 448 dana miynet migrantlarınıń 80 payızǵa jaqını OIVǵa tekserilgen hám infeksiya anıqlanǵan jaǵdaylarda dispanser qadaǵalawına alınǵan.
Mámleketimizde JSST usınıslarına muwapıq, OIV infekciyası anadan balaǵa juǵıwınıń aldın alıw programması engizilgen bolıp, oǵan kóre, hár jılı ortasha 600 mıń hámledar áyeller OIVǵa tekseriledi. Infeksiyalı áyellerden tuwılǵan náresteler kesellik juǵıwınıń aldın alıw maqsetinde retrovirusga qarsı dáriler waqıtında berip barıladı. Anası shet mámleketlerde bolıp, tek tuwıw waqtında Ózbekstanǵa kelgen yamasa shıpakerlerdiń usınısına ámel etpegen jaǵdaylarda nársetelerdıń kesellikti juqtırıp alıwın baqlaw múmkin. Infeksiya anadan balaǵa ótiwiniń aldın alıw maqsetinde retrovirusga qarsı engizilgen profilaktikanıń nátiyjeliligi 95 % zıyat kórsetkishke iye ekenligine erislidi.
OIV infekciyasın respublikamızda tarqalıwınıń aldın alıw maqsetinde YUNISEF, YUNFPA sıyaqlı xalıq aralıq shólkemler menen bir qatar joybarlar ámelge asırılıp atır. Koronavirus pandemiyası bárshemizge densawlıqtı saqlaw tarawı, insan huqıqları, gender teńligi, social qorǵaw hám ekonomikalıq ósiw sıyaqlı basqa zárúrli máseleler menen bekkem baylanıslılıǵın kórsetti. Sol sebepli, bıyılǵı jılı pútkil dúnya júzi OITSqa qarsı gúres kúni uranı “Teńsizlikti toqtatıw, OITStı tamamlaw, Pandemiyanı toqtatıw” dep belgilendi.